Küresel tecim yükünün yüzde 80’den fazlasının taşındığı denizyolunda, pandemiyle beraber yaşanmış olan darboğazlar ve üstün dereceli seviyelere ulaşan navlun, tüm dünyada vapur alım-satım piyasasını hareketlendirdi. Günlük kazançları 10 kata yakın artan gemiler, yatırımcının da iştahını kabarttı. Bir taraftan mevcut armatörler filoyu büyütürken, öteki taraftan gıdadan mobilya ve perakendeye kadar değişik sektörlerden yatırımcılar vapur yatırımı halletmeye başladı.
Armatörler, artan öğrenci yanıt verebilmek ve büyüyen pastadan daha çok hisse almak için vapur yatırımlarını aartırırken, sektör dışındakiler ise uzmanların da deyimi ile daha fazlaca ‘zorunluluktan’ bu alana giriyor. Yükünü göndermekte büyük sorun yaşayan, hatta teslimat yapamadığı için satın alan kaybetmeye süregelen sanayiciler, navlun maliyetinin de son bir yılda yüzde 400’den fazla artması ile çareyi kendi lojistik birimini kurmakta buldu.
Küresel markalar gemiye yöneldi
Küresel çapta, perakende markalarından Walmart, Doller Tree ve Home Depot’un peşinden son olarak geçen hafta IKEA da vapur yatırımı yapmış oldu. İsveçli ev mobilyası perakendecisi Ikea, Noel öncesi rafl arı boşalınca, daha maliyetli olmasına karşın vapur kiralama yoluna gitti. IKEA yetkilileri, ABD’li gösterim kuruluşu NBC News’e verdiği demeçte, charter gemileri kullanarak mal sevkiyatına başladığını, ek olarak mağazalarına mal taşımak için konteyner de satın aldığını doğruladı. Şirket yetkilileri, devam eden liman sıkışıklıkları sebebiyle sevkiyatların ertelendiğini ve stokların tükendiğini, bu sebeple lojistik süreci kendilerinin yönettiğini deklare etti.
Türk yatırımcı 13 vapur aldı
Türkiye’de vapur yatırımları hızlandı. Vapur Brokerleri Derneği (GBD Başkanı Semih Dinçel, Clarkson’un raporuna gore, Türk yatırımcının bir tek süyük tonajda 2021’in ilk yarısında 13 tane ikinci el vapur alımı gerçekleştirdiği deklare etti. Bu gemilerin yaş averajı 15, toplam tonaj ise 1 milyon DWT olarak rapor edildi. Türk yatırımcılar vapur yatırımında ilk yarıda küreselde 19. sırada yer aldı. 2021 senesinde Türk armatörler, 9 yeni vapur siparişi verdi. Geçmişte verilen siparişler de dahil edildiğinde şu anda küresel tersanelerde Tür yatırımcının 93 yeni vapur siparişi var. Bu gemilerin toplam tonajı 2,1 milyon DWT. Türk sahipli vapur filosu 2020 yılı sonunda ortalama 29 Milyon DWT’ye ulaşmıştı.
OBA Makarna filoyu büyüttü
Türkiye’de bu yıl armatörlüğe soyunarak sektör dışından ilk vapur yatırımı meydana getiren şirket, OBA Makarna olmuştu. Konteyner krizinin lojistikte yarattığı darboğazı aşmak için, birkaç ay ilkin kendi armatörlük şirketini kuran dünyanın en büyük makarna üreticilerinden OBA, Savana Shipping’i kurarak, 8 bin tonluk 2 konteyner gemisiyle beraber 10 bin tane de konteyner yatırımı yapmıştı. Armatörlük işini seven OBA Makarna, kısa sürede filoya yeni gemiler ekledi. 3. vapur yatırımını toplumsal medyadan, “İki vapur alalım bizlere yeter dedik fakat girdiğimiz her sektörde öncü olmayı hedefl eyen OBA Makarna yönetimiyle filomuz gittikçe artıyor. 3.gemimiz MV Hakan OBA’yı teslim aldık” paylaşımı ile duyurdu. Arkasından MV Keremcan OBA isminde 4. vapur filoya katıldı. DÜNYA’nın OBA Makarna yetkililerinden almış olduğu bilgiye gore, şirket bir süre ilkin 5. vapur yatırımını da yapmış oldu. Öteki taraftan, OBA Makarna denizcilikten sonrasında yurt içi taşımalarını da kendi kurduğu TIR filosu ile yapma sonucu aldı. Bunun için 50 adetlik bir filo yatırımı yapmış oldu. DÜNYA’ya konuşan denizcilik sektörü uzmanları, OBA Makarna şeklinde değişik sektöre yeni oyuncuların vapur yatırımı halletmeye hazırlandığını söylemiş oldu.
Lojistikçiler de vapur almaya başladı
Tarımsal besin sektörünün süratli büyüyen temsilcilerinden bir besin markasının da iki vapur ile sektöre giriş yapmış olduğu öğrenildi. Öte taraftan, taşımacılık sektöründe etkinlik gösteren bazı forwarder ve karayolu lojistik firmaları da vapur yatırımı halletmeye başladı. Türkiye’de de adını açıklamak istemeyen Mersinli iki lojistik firmasının ilk vapur yatırımlarını yapmış olduğu bilgisine ulaşıldı. DÜNYA’ya konuşan Piri Reis Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Oral Erdoğan da sektöre giriş yapmayı planlayan minimum iki firmanın bulunduğunu söylemiş oldu. Erdoğan, bu firmaların zorunluluktan bu yatırımı yapma sonucu aldıklarını altını çizdi.
Bekmezci ailesi tanker piyasasına girdi
Tekstil sektörünün önde gelen yatırımcılarından Bekmezci ailesi, kuru yükten sonrasında tanker piyasasına da girdi. Dünyanın önde gelen denizcilik yayınlarından İngiliz Tradewinds’in haberine gore, gruba bağlı Beks Denizcilik bünyesinde 8 tane kuru yük gemisi bulunan Bekmezci ailesi, Yunanlı armatörden almış olduğu eski bir vapur ile tanker piyasasına giriş yapmış oldu. Bekmezci ailesinin daha çok tanker yatırımı yapmayı düşündüğü belirtiliyor.
Devbulk’tan 8. vapur yatırımı
Türk Denizcilik şirketi Devbulk’un da seneler sonrasında ilk genişleme hamlesini yaparak filoya 8. kuru yük gemisini eklediği belirtiliyor. Şirkete yakın kaynaklardan alınan bilgiye gore, Devbulk yeni vapur yatırımları için de fırsat kolluyor.
Medkon, 3 vapur aldı
Türkiye’nin önde gelen yerli armatörlük şirketlerinden Medkon Lines da artan satın alan talepleri doğrultusunda yatırımlarını hızlandırdı. Şirket bu yıl filosuna üç tane konteyner gemisi dahil etti. Konteyner parkını da 15 bin adedin üstüne taşıyan şirket, bu sayede ilk yarıda hedefl erinin de üstünde gelişme sağlamış oldu. Medkon Lines Ülke İthalat Pazarlama Müdürü Arzu Şen, geçen hafta DÜNYA’ya verdiği demeçte, “Çin’de yaşanmış olan navlun artışları ve konteyner krizi ile beraber ithalat meydana getiren firmaların ürün tedariğinde Türkiye şeklinde alternatif pazarlara yönelmesi iş hacmimizi artırdı. Bu yüzden filoyu büyütme sonucu aldık” yorumunu yapmıştı.
“Fırsat var, sadece önlemli olmak gerekiyor”
DÜNYA’ya konuşan denizcilik sektörü uzmanları, vapur yatırımı yapmak için doğru bir vakit bulunduğunu, fiyatların artmaya bir süre daha devam edebileceğini belirtirken, 2022 ve sonrası gelebilecek dalgalara karşı da yatırımcıları uyarıyor. Uzmanlar, hem mevcut hem de bilhassa sektöre dışarıdan giren yatırımcıların geleceği iyi planlaması gerektiği mevzusunda uyarıyor. Piri Reis Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Oral Erdoğan, dönem dönem yavaşlamalar olsa da dünya genelinde ortalama bir buçuk yıl daha ciddi bir üretim dalgası olacağını öngördüğünü, bu zamanda doğru yatırımları yapanların kazançlı çıkacağını söylemiş oldu. Dünya ekonomisine yön veren ABD’den önümüzdeki ortalama bir yıl içinde ürkü yaratacak bir adımda bulunmasının beklemediğini ifade eden Erdoğan, sadece 2022 ve sonrasında ABD’nin faizi çoğaltmak, varlık alımlarını azaltmak ya da başka bir yöntemi uygulamak zorunda bulunduğunu belirterek, küresel bir kriz sendromunun kaçınılmaz bulunduğunu öne sürdü. Erdoğan, “ABD, parasal büyümenin verdiği tesir ile kendi refah düzeyini çok büyük artırmayı başarıyor. Ben buna bir anlamda refah manipülasyonu diyorum. ABD, düzgüsel bir tutumsal fikir olarak kendi ülkesinin refahını patlatıyor. Öteki ülkelerden bu refahı aslen aktarma de ediyor. Karşılığında da biz size ileride ödeyeceğiz diyor. Fakat o ilerisi ulaştığında dünyaya nedense hep kriz geliyor. Bu anlamda kriz olmadan ABD bu borçların bedelini dünyaya ödetemez. Kim bilir kriz kaçınılmaz. Bu bir iktisat politikası. Mikroda bir firmanın vapur almasını irdelerken, bir yanda da makro anlamda bir ülkenin tüm dünyanın kaynakları ile kendi ülkesinin refahını yükselttiğini yaşıyoruz. Bu ilişkiyi anlayabilen, dünyanın gidişatını öngörebilen, daha doğrusu ABD’nin politikalarını öngören ona gore hareket edenler kazanır, en azından üzülmez kanaatindeyim. Mesela tecrübeye istinaden diyebiliriz ki; 1-1,5 yıl içinde bu gemilerin kıymeti aniden yüzde 50-60 düşebilir. Bu tarz şeyleri iyi hesaplamak lazım. Ayrıca ben ABD faiz artıracak vs. diye kısa vadede ‘şaşırtıcı ve hayret verici önlemli’ olmayı doğru bulmuyorum. Acaip önlemli olmak da kimi zaman negatiftir. En fazlaca yapılabilecek hata bu diye düşünüyorum ‘Doğru önlemli’ olmak gerekiyor.” açıklamasını yapmış oldu.
10 senelik kârı 6 ayda yaptılar
Vapur yatırımlarının hızlanmasındaki en büyük nedenlerden biri navlundaki üstün dereceli artışlar. Konteyner gemilerinde navlundaki artış, pandemi öncesine oranla yedi kata kadar çıkarken, Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI) de son 11 senenin rekorunu kırarak 4 bin dolarlara dayandı. Kuru yük gemilerin günlük kira bedelleri, 10 kata yakın artarak 44 bin doları aştı. Armatörlük şirketleri bilhassa 2021 senesinde zamanı karlılıklara imza attı. Hatta 10 yılda yapamadığı karı bu senenin ilk altı ayında meydana getiren armatör var.
Yunanlılar genç gemileri topluyor
Internasyonal vapur alım satım raporlarına gore, 2021’de en fazla vapur alan da satan da Yunanlılar oldu. Yunanlı armatörler bu sayede filoyu gençleştiriyor. Yunanlılarla beraber en fazla yatırım yapanlar Çinli armatörler. Küresel çapta yeni vapur siparişleri de hızlandı. Bilhassa konteyner armatörleri siparişleri artırdı. Dünya genelinde 2021 senesinde verilen yeni siparişlerinin yüzde 45’ini konteyner gemileri oluşturuyor. MSC yüzden fazla yeni siparişi verirken, dünyanın en büyük armatörlük şirketi Maersk de milyar dolarlık yatırımla filosu için onlarca vapur siparişi verdi.
“2008’de sektöre girenler zararı olan çıktı”
Denizcilik sektörünün duayenlerinden ekonomist Harun Şişmanyazıcı, 2008’de de denizcilik piyasasında benzer bir yükseliş yaşandığını hatırlatarak, yatırımcılara şu ikazları yapıyor: “2008’de navlunlar üstün dereceli seviyelerde yükseldiğinde, sektöre yeni oyuncular girdi. Vapur bulamadığı için malını göndermekte zorlananlar oldu. Navlunlar da üstün dereceli seviyelerde artınca ‘Biz bu paraları armatörlere vermeyelim’ dediler ve armatörlüğe soyundular. Bilhassa demirciler bu alana yatırım yapmıştı. Sadece zararı olan çıktılar. Bu talebin uzun süreceğini düşünmüyorum. Dünya ekonomisi verimliliğe bağlı bir artış getirmiyor. Bugünkü gelişme sürdürülebilir değil. Dolayısıyla bugüne bakıp vapur almak gelecek için riskli. Bu tarz şeyleri iyi hesaplamak lazım.”
Konteyner vapur tutarları %120 arttı
Talep artışı, ikinci el başta olmak suretiyle vapur fiyatlarını son bir yılda mühim oranda artırdı. Türkiye’nin önde gelen brokerlerinden Marvel Denizcilik Genel Müdürü Levent Karaçelik, kuru yükte ufak tonaj gemilerin son bir yılda yüzde 20-50 içinde, handymax gemilerin yüzde 50-70 içinde ve konteyner gemilerinin yüzde 70-120 içinde arttığını söylemiş oldu.
KAYNAK: Aysel YÜCEL – DÜNYA GAZETESİ
LOJİPORT
Bilge Tekin ; uzun yıllardır kelimelerle dans etmiş deneyimli bir yazardır. Teknolojiyi yakından takip ederken, gemicilik eğitimi alarak denizlerin sırlarını keşfetmiş ve bu maceralardan büyük tecrübeler kazanmıştır. Kitaplardan ilham alan Bilge Tekin; yazma tutkusuyla okuyucularını farklı dünyalara götürmeyi amaçlar. Yılların verdiği birikimle, her bir kelimeyi özenle seçer ve okuyucularının kalplerine dokunmayı hedefler.
