Elleçlenen yükte yarım milyar tonu aşan Türk limancılığı, rekabette geri kalmamak için öncelikli 10 acil ihtiyacını belirledi. Mevcut sistemle bu dönüşümün sağlanamayacağını korumak için çaba sarfeden limancılar, acilen ‘Liman Otoritesi’ modeline geçilmesini talep ediyor.
Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM), ‘Türkiye’de Limancılık Sektörünün Tesir Analizi ve İhtiyaç Değerlendirmesi’ raporunu gösterildi. Sürdürülebilir çevre mevzusundan yeni tecim rotalarına kadar birçok mevzunun detaylı bir halde ele alındığı 122 sayfalık raporda, Türk limancılık sektörünün küresel rekabet enerjisini çoğaltması ve gelecek hedeflerine ulaşabilmesi için acil gereksinimleri masaya yatırıldı.
Türkiye’nin küresel gelişme hedefleri doğrultusunda limanların eleştiri bir rol üstlendiğini vurgulayan TÜRKLİM Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Genç, hazırlanan tesir raporuna ilişkin yapmış olduğu açıklamada, “Coğrafi konumu yardımıyla Türkiye, kilit bir transit tecim merkezi olup Avrupa ile Asya içinde bir köprü ve Akdeniz’e oluşturulan ana çıkış noktası konumunda içeriyor. Dolayısıyla limanlarımız ülkemizin gelişimi adına büyük ehemmiyet taşıyor. Bu amaçla ihtiyaçların, fırsatların, tehditlerin detaylı bir halde ele alındığı bu rapor, dış ticaretimiz için olmasıyla birlikte sektörümüzün de geleceğine ışık tutuyor” dedi. 69 TÜRKLİM üyesi ile meydana getirilen anketin sonuçlarına dayandırılarak hazırlanan raporda; küresel tecim hacmindeki gelişme beklentilerinin, yeni trendlerin ve değişen rotaların limanlarda yatırım ihtiyacını mecburi kıldığı vurgulanıyor. Gelişmiş ve hızla gelişmekte olan tüm ekonomilerin, küresel rekabette stratejik bir alan olarak görmüş olduğu limanlara yönelik yatırımları artırdığına dikkat çekiliyor. Rapora gore; ekonomik gelişim denizyolu bağlantılılığının merkezinde olmayı gerektiriyor. Gelişmiş ve hızla gelişmekte olan tüm ekonomiler, ağın merkezindeki konumlarını korumaya ve güçlendirmeye çalışıyor.
Akdeniz limanları ehemmiyet kazanıyor
Akdeniz, Avrupa’nın ve Uzak Doğu tecim rotasının hem bir aktarma bölgesi hem de nihai varış noktası olarak dünyanın en işlek suyolları içinde içeriyor. Bilhassa Doğu Akdeniz limanlarının Dönem ve Yol Girişimi’nin tesiri ile önemini önümüzdeki dönemde çoğaltması öngörülüyor.
Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarı senelik ortalama 500 milyon tona ulaştı. Elleçlenen yük son yıllarda senelik averaj yüzde 3.5 arterken, en büyük gelişim konteyner alanında oldu. Konteynerin toplam elleçlenen yük miktarındaki oranı, son yıllarda yüzde 19’lardan yüzde 25’e kadar çıktı. Türkiye’de konteyner yüklerinin süratli bir halde artması ve küresel ticarette mega gemilerin filoya iştirak etmesi limanlarda kapasite ihtiyacını artırdı. Yalnız önümüzdeki üç yılda konteyner elleçleme miktarında 2020’ye gore yüzde 16’ya yakın artış hedefleniyor. Bu senenin ocak-haziran döneminde limanlarda elleçlenen konteyner miktarı, geçen senenin aynı dönemine gore yüzde 12,2 artarak 6 milyon 164 bin 384 TEU’ya, yük miktarı ise yüzde 5.1 artarak 255 milyon 901 bin 853 tona ulaştı.
Hedef; senelik 1 milyar ton
Dünyanın ilk 20 ekonomisi içinde yer edinen, gelişme hırsı ve potansiyeli bulunan Türkiye’nin, limanlarında 25 yıl içinde bu rakamın 1 milyar tona çıkması hedefleniyor. Sadece bunun için büyüyen vapur boyutları ve artan öğrenci bağlı olarak kapasite yatırımlarının yanı sıra, verimliliği artıracak dijital dönüşümün sağlanması bir zorunluluk olarak değerlendiriliyor. Gene büyüyen vapur boyutları ve artan öğrenci bağlı olarak liman kapasitelerinin artması gerektiği belirtiliyor. Limanların etkin kullanılması ve sanayicinin lojistik maliyetini azaltacak demiryolu bağlantılarının sağlanmasına gerekseme duyuluyor. Türkiye’de birçok limanın küresel rakiplerinin aksine demiryolu bağlantısı bulunmuyor.
Küresel rakipler fonlarla destekleniyor
Öte taraftan, İklim değişikliği ile savaşım kapsamında IMO tarafınca geliştirilen strateji ile Avrupa Komisyonu’nca ortaya konulmuş olan Yeşil Mutabakat, sera gazlarının 2050 yılı itibariyle sıfırlanmasını koşul koşuyor. Bundan kapsamı göz alındığında en fazla limancılık sektörünün etkileneceği uyarısı yapılıyor. Türkiye’deki limanların birçoğu elektrikli ekipman geçmiş olsa da üretim kaynağının karbon ayak izi sebebiyle 2050 hedeflerini yakalamada kafi olmayacağı ve limanların hızla bir dönüşüm içine girmesi gerektiği belirtiliyor. Ek olarak, limana yanaşan gemilere temin edilecek enerji altyapısının ile gemilerin yakıt ihtiyaçlarının karlanmasına yönelik yatırımların ileride limanların sırtına ağır yük getireceği ifade ediliyor. Avrupalı rakip limanların Yeşil Mutabakat kapsamında oluşturulan fonlardan yararlanarak lüzumlu yatırımları yaptığını, sadece Türkiye’de benzer finansal desteklerin olmamasının rekabette dezavantaj yarattığı dile getiriliyor.
Raporda, “Limanların gereksinim duyulan bu yatırımları zamanında yerine getirmesini beklemek aşırı iyimser gözüküyor. Hedefe yönelik açık bir stratejik belgeye ve finansmana gerekseme var. Türkiye limancılık sektörü için uzun vadeli, hedefe yönelik bir stratejinin geliştirilmesi, sektörün sürdürülebilirliğini artıracak” vurgusu yapılıyor. İhtiyaç duyulan yatırımların zamanında yapılabilmesi için tüm büyük ekonomilerde olduğu benzer biçimde acilen ‘Liman Otoritesi’ modeline geçilmesi gerekliliği sektörün en öncelikli mevzularından biri olarak gösteriliyor.
Tedarik zincirinin en mühim unsuru olan limanlarda yaşanacak sorunların dış ticarete maliyeti yüksek ve uzun süre alacak darboğazlara yol açacağı, bu haliyle limanların zincirin zayıf halkası haline gelebileceği uyarısı yapılıyor.
2020 yılı itibarıyla Türkiye’deki genel ve kuru yükün yüzde 68’inin; sıvı kimyasal yükün yüzde 100’ünün; elleçlenen konteynerlerin yüzde 96’nın ve bitmiş vasıta lojistiğinin yüzde 89’unun TÜRKLİM üyesi limanlardan gerçekleştiği belirtiliyor. Limancılık sektörü, Türkiye ekonomisine 228 bin kişilik istihdam ve ciro bazında 96,3 milyar TL’lik katkı sunuyor.
Rakipler, tek elden yönetilirken Türk limanları 4 bakanlığa bağlı
ABD, Uzak Doğu ve Avrupa’da ağırlıklı olarak ‘Liman Otoritesi’ (Port Authority) modeli uygulanıyor. Liman otoriteleri limanlarda rekabet ve işbirliklerinin oluşturulması, liman faaliyetleri hakkında tertipli raporların sunulması, mahalli yönetimlerle beraber güzel duyu, tarihsel ve çevresel değerlerin korunması için faaliyetler yürütmesi ve liman arazisi kullanımına ilişkin mahalli yönetimlerle yakın ilişkilerin yürütülmesi benzer biçimde mevzularla ilgileniyor. Türkiye limanları üstündeki düzenleyici kamu iradelerine bakıldığında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulusal Emlak Genel Müdürlüğü ve Tecim Bakanlığı öne çıkıyor. İlgili kurumların sayısı böyle de sınırı olan değil. Sektör, senelik 1 milyar ton eleçlleme ve sıfır emisyon hedefi için bu modele geçişi zorunluluk olarak görülüyor.
Limancıların 10 öncelikli ihtiyacı var
- Limancılık sektörü master planı hazırlanmalı
- Kapasite yatırımlarının önü açılmalı
- Yatırım süreçlerinde siyaset azaltılmalı
- Yeşil dönüşüm fonu oluşturulmalı
- {Özel sektör}-kamu ortaklık artırılmalı
- Limanların demiryolu bağlantıları tamamlanmalı
- Kullanım izin sözleşmeleri uzatılmalı
- Dijitalleşme yatırımları hızlanmalı
- Finansman destek sunar artırılmalı
- Gümrük süreçleri sadeleştirilmeli
Aysel YÜCEL – DÜNYA
LOJİPORT
Bilge Tekin ; uzun yıllardır kelimelerle dans etmiş deneyimli bir yazardır. Teknolojiyi yakından takip ederken, gemicilik eğitimi alarak denizlerin sırlarını keşfetmiş ve bu maceralardan büyük tecrübeler kazanmıştır. Kitaplardan ilham alan Bilge Tekin; yazma tutkusuyla okuyucularını farklı dünyalara götürmeyi amaçlar. Yılların verdiği birikimle, her bir kelimeyi özenle seçer ve okuyucularının kalplerine dokunmayı hedefler.
