Piyasanın %80’ine hakim olan ve sayıları 6-7’yi kabul eden armatörün, navlunu yüksek seviyede tutmak için kartel oluşturduğu iddiaları artarken, bilhassa forwarderleri dönem dışı bırakmaya yönelik baskılar oluşturulduğu öne sürülüyor.
Pandemiyle beraber üstün dereceli seviyelere ulaşan denizyolu navlun piyasasında, kuru yükte sert düşüş yaşanırken, konteynerde gevşeme sinyali bile yok, hatta bir miktar artış var. Uzakdoğu-Avrupa hattında 40’lık navlun geçen hafta 13 bin doları aştı. İhracatçı ve ithalatçı için maliyetleri artıran en mühim unsurlardan biri haline konteyner navlununun, 2022 yılı süresince yüksek seviyede kalacağı öngörülüyor.
Navlundaki yükselişi küresel büyük limanlardaki salgın kaynaklı sıkışmalar ve arz-talep dengesizliğinin devam etmesi tetikliyor. Sadece uzmanlar aslolan nedenin; armatörlerin karlılıklarını korumak için ortak hareket etmesi bulunduğunu söylüyor. Piyasanın yüzde 80’ine hakim olan ve sayıları 6-7’yi kabul eden armatörün, navlunu yüksek seviyede tutmak için kartel oluşturduğu iddiaları artarken, bilhassa taşıma organizatörlerini (forwarder) dönem dışı bırakmaya yönelik baskılar oluşturulduğu öne sürülüyor. ABD, Cenup Kore ve Hindistan’da armatörlere karşı davalar gündeme gelirken, AB’de forwarder örgütleri benzer bir hazırlık içinde. Küresel çapta 200 bine yakın forwarder şirketi olduğu biliniyor. Türkiye’de de taşıma organizatörleri isyan bayrağını açtı.
3 senelik sözleşme baskısı
Yük sahibi ile armatör içinde aracı konumunda olan forwarderlar, pazarlarına göz dikildiğini iddia ediyorlar. Dünyanın önde gelen forwarding şirketlerinin temsilcileri, Maersk ve MSC şeklinde şirketlerin dijital rezervasyon platformlarının kendilerine kapatıldığını ya da yüksek bir navlunla haftalar sonrasına rezervasyon yapıldığını öne sürüyor. Büyük çaplı taşıma organizatörlerine 2-3 senelik uzun soluklu sözleşme baskısı yapıldığı da dile getiriliyor. Öteki taraftan, konteyner krizini aşmak için vapur yatırımı meydana getiren ya da yapmayı planlayan forwarderlara da ‘bu yatırımı yaparsan benim hatlarımı ve konteynerimi kullanamazsın’ tehdidi yapıldığı öne sürülüyor.
UTİKAD’dan yetkililere davet
Türkiye’de Taşıma İşleri Organizatörlüğü (TİO) belgesine haiz 500’den fazla şirket var. Sektörün çatı kuruluşu Internasyonal Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) de mevzunun yakından takip edeni. DÜNYA’ya konuşan UTİKAD yetkilileri, “Taşıma işleri organizatörleri olarak hatların politikalarından son aşama rahatsızız. Bunla ilgili hem ulusal hem de internasyonal girişimlerde bulunacağız” dedi. Konteyner operatörlerinin bilhassa AB’de kuvvetli bir lobiye haiz bulunduğunu korumak için çaba sarfeden yetkililer, “Avrupa’da bizimle aynı işi meydana getiren meslektaşlarımızı yakından takip ediyoruz. Biz yalnız emek harcama örgütüyüz. Bu mevzunun Deniz Tecim Odası (DTO) ve bakanlıklar nezdinde gündeme taşınması lazım. Şu sebeple yüksek navlun ve rekabete ayrı politikalar Türkiye’nin ihracatını da sekteye uğratıyor. Bakanlık yetkilileri bu armatörlerin Türkiye acente temsilcilerini çağırarak uyarması gerekiyor” dedi.
İlk dava Cenup Kore’den
Cenup Kore’de kartel oluşturdukları sebebi öne sürülerek bazı yerli ve yabancı denizcilik şirketlerine dava açılırken, ABD, Hindistan, Avusturalya’da da benzer hazırlıklar olduğu konuşuluyor. ABD’de ihracatçılar Commission’a (FMC) şikayetlerini taşıdı. FMC mevzuyla ilgili araştırma başlattı. AB’de de Taşıma İşleri Organizatörleri Dernekleri Federasyonu (FIATA) ve European Association for Forwarding (CLECAT), armatörlerin haksız rekabet yarattığı sebebi öne sürülerek harekete geçti. Bu birlikler, ‘Ortaklık Grup Muafiyeti Yönetmeliği’ (Consortia Block Exemption Regulation-CBER) anlaşmasını iptal ettirmeye çalışıyor. CBER, Avrupa Komisyonu tarafınca denizcilik piyasasında ortak hat taşımacılığı hizmetlerini yürütmek ve gemilerdeki alanın daha iyi kullanılmasını sağlamak amacıyla “meydana getirilen bir anlaşmaydı ve son olarak 25 Nisan 2024’e kadar uzatılmıştı. Sadece bu anlaşmalar fiyat sabitleme yada pazar paylaşımını içermiyor. Denizcilik lojistiği tedarik zincirinde adil rekabet ve eşit şartlar için çağrıda bulunmuş oldu. FIATA ve CLECAT, mevcut anlaşmanın günümüz koşullarına hizmet etmediği sebebi öne sürülerek iptalini istiyor. CLECAT, Avrupa Komisyonu’na, denetim hesabını tekrardan dengelemesini ve nakliye sektöründe piyasa bozulmaları yaratan taşıyıcılara yönelik hususi rejimleri durdurması çağrısında bulunmuş oldu. Maersk ve Hamburg Sud’ün yalnızca nakliyecilerin sözleşmelerini reddetmekle kalmadığı, bu şirketelrin müşterilerini de kapmaya çalıştıklarını öne sürülüyor.
Denizciler hava ve karada da büyümek istiyor
Küresel tecim yükünün yüzde 80’den fazlasının taşındığı denizyolunda, pandemiyle beraber yaşanmış olan konteyner krizi, navlunda üstün dereceli artışların yaşanmasına niçin olmuş, gemilerin günlük kazançları 10 kata yakın artmıştı. Armatörlük şirketleri bilhassa 2021 senesinde zamanı karlılıklara imza attı. Denizcilik şirketlerinin geçen yılı toplamda 200 milyar dolarlık üstün dereceli karla kapattığı öngörülüyor. Firmalar, bir taraftan yeni vapur siparişlerini artırırken öteki taraftan entegre lojistik hizmeti verebilmek için karayoluna ve havaya da yatırım hayata geçirmeye başladı. MSC, Bollore Africa Logistics’i, Maersk ise LF Logistics’i satın alma kararlarını açıklarken son olarak MSC’nin İtalyan havayoluna da talip olduğu öğrenildi. Dünyanın üçüncü büyük armatörlük şirketi Fransız CMA CGM de geçen yıl havayolu şirketi kurmuştu.
Kuru yükte sert düşüş
Konteyner piyasasının aksine kuru yük piyasası yıla sert düşüşle başladı. Ekim 2021 senesinde 5.600 puanı aşarak son 15 senenin en yüksek seviyesine ulaşan Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI), dün 1.347 puana kadar geriledi. Bir tek 10 ocak’tan bu yana BDI’de düşüş yüzde 40’ı aştı. Böylece Endeks, son 11 ayın en düşük seviyesine geriledi. Armatörler Birliği Başkanı Cihan Ergenç, Çin tatilinin yaklaşması ve Noel sonrası sezonsal düşüşün yanı sıra Endonezya’nın kömür ihracat yasağı, ekonomik yavaşlama ve yüklerin azalmasının bu düşüşte etkili bulunduğunu söylemiş oldu. Öteki taraftan Çin’in kömür ve demir şeklinde bazı hammaddelerin ithalatını azaltması da düşüşte etkili oldu. Piyasasın Çin tatili sonrasında bilhassa mart ayında tekrardan yükselmesi planlanıyor.
Kaynak: Aysel YÜCEL –DÜNYA
LOJİPORT
Bilge Tekin ; uzun yıllardır kelimelerle dans etmiş deneyimli bir yazardır. Teknolojiyi yakından takip ederken, gemicilik eğitimi alarak denizlerin sırlarını keşfetmiş ve bu maceralardan büyük tecrübeler kazanmıştır. Kitaplardan ilham alan Bilge Tekin; yazma tutkusuyla okuyucularını farklı dünyalara götürmeyi amaçlar. Yılların verdiği birikimle, her bir kelimeyi özenle seçer ve okuyucularının kalplerine dokunmayı hedefler.
