Çin ve Hindistan içinde limanlar mevzusunda yaşanmış olan yoğun rekabet, bölgenin geleceğine damga vuracak benzer biçimde gözüküyor. Rekabetin bölgede silahlanmanın hızlanmasına niçin olmasından kaygı ediliyor.
Pakistan’ın Gvadar ve İran’ın Çabahar limanları bölgenin kaderini belirleyecek jeostratejik ve jeopolitik öneme haiz dinamikler olarak öne çıkıyor. Her iki liman da dünyanın petrol rezervlerinin üçte ikisine haiz olan ve günde averaj 17 milyar varil ham petrolün taşındığı Hürmüz Boğazı ağzında bulunuyor. Bu limanların tam olarak faaliyete geçmesi halinde deniz yolu taşımacılığı mevzusunda bölgede rekabet alevlenecek.
Internasyonal deniz taşımacılığı ve petrol ticaretinin mühim kesişme noktasında bulunan her iki liman da Orta Asya, Cenup Asya ve Ortadoğu’yu birbirine bağlayan bir noktada içeriyor. Bunun ötesinde söz mevzusu limanların Hint Okyanusu’na direk ulaşıma olanak vermesi de ekonomik ve stratejik değerlerini arttırıyor. Hint Okyanusu’ndan yılda 100 bin vapur geçmiş olduğu ve dünya petrol ticaretinin yüzde 70’inin bu güzergahtan yapıldığı tahmin ediliyor.
Limanların kontrolünde Çin ve Hindistan rekabeti
Çin ve Hindistan, yukarıda sayılan nedenlerden dolayı bu limanların inşası ve finanse edilmesiyle yakından ilgileniyor. Çinli Overseas Port Tüm ortaklık Şirketi (COPHC), 2013’te Gvadar Limanı’nın işletmesini 40 yıllığına satın aldı. Hedef ise 2015’in sonunda bu limanı tam kapasiteyle faaliyete geçirmekti. Bu kapsamda, Çin ile Pakistan içinde 46 milyar dolarlık enerji ve altyapı anlaşmaları imzalandı. Çin, 3 bin kilometrelik yol inşa ederek, Gvadar ile Kaşgar’ı birbirine bağlamayı amaçlıyor. Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) olarak adlandırılan bu projeyle aynı güzergah üstüne tren yolları ve gaz-petrol boru hatları da inşa edilmesi planlanıyor.
Öte taraftan, Hindistan da bölgede rekabet halinde olduğu Çin ile dengeleri sağlamak adına İran’ın Çabahar Limanı’nın geliştirilmesiyle 2003’ten bu yana yakından ilgileniyordu sadece İran’a uygulanan ekonomik yaptırımlar nedeni öne sürülerek projede pek ilerleme kaydedilemedi. Geçen yıl mayıs ayında ise İran ve Hindistan içinde uzun süreden beri ertelenen mutabakat anlaşması imzalandı. Anlaşmaya bakılırsa, 2016’nın sonunda Hindistan, Çabahar Limanı’nın geliştirilmesi ve kapasitesinin arttırılmasını tamamlayacak. Gene anlaşmaya bakılırsa, Yeni Delhi yönetimi, 85 milyon dolar civarında yatırım yaparak, limana konteyner ve oldukca amaçlı kargo terminali inşa edecek.
Hem İran hem de Hindistan bölgeye kayda kıymet bir yatırım yapmış oldu. İran’ın cenup sahilindeki Çabahar’ı kuzeydeki Zahidan kentine bağlayan yol tamamlandı ve faaliyete geçti. Hindistan, 100 milyon dolar harcayarak, Afganistan’da 220 kilometrelik Zaranj-Delaram Otobanı’nı 2009’da tamamladı. Böylece Afganistan’dan İran’ın Çabahar Limanı’na kara yolu bağlantısı neredeyse sağlanmış oldu. Ayrıca, İran da Çabahar ile Zahidan içinde tren yolu inşaatına başladı. Zahidan’a ulaşacak bir tren yolu ağının İran’ın Orta Asya devletlerine mal taşımasını son aşama kolaylaştıracağı belirtiliyor.
Afganistan da geçen aylarda İran ve Hindistan ile üçlü tecim anlaşması imzalayarak, Çabahar Limanı’nı alternatif güzergah olarak kullanacağını bildirdi.
Çin’in yer altı kaynaklarına kısa yoldan yetişme hedefi
Çin’in ekonomik çıkarları doğrultusunda Ortadoğu petrol ve gazını Pakistan’ın Gvadar Limanı üstünden ithal edilmesi ehemmiyet arz ediyor. Aynı şekilde, Çin, maden zengini Afrika’ya ulaşımda da aynı limanı kullanmak istiyor. Bunun öne sürülen sebebi ise Gvadar’ın en yakın ve en ucuz güzergah olması.
Çin, halihazırda deniz ticaretini kendisi için riskli olan Cenup Çin Denizi, Malakka Boğazı, Sri Lanka ve Pasifik üstünden yapıyor. Bu da Çin gemilerinin bölgedeki tecim ortaklarına erişmesi için ortalama 10 bin kilometre yol yapması anlamına geliyor. Sadece, Gvadar Limanı, 10 bin kilometrelik mesafeyi 2 bin 500 kilometreye indirecek. Ek olarak Kaşgar’a ulaşımı da 4 bin 500 kilometreden 2 bin 500 kilometreye indirecek. Netice olarak, Çin, ticaretinde yalnız süreden kazanmayacak bununla beraber milyonlarca dolar da cebinde duracak.
Bölgede silahlanmanın hızlanması tehlikesi
Çin’in askeri hedefleri içinde Hint Okyanusu’nda “rakipsiz bir deniz gücü” olmak, ilk sıralarda içeriyor. Umman Denizi’ndeki ABD-Hindistan üstünlüğünü dengelemek isteyen Çin, ek olarak, Gvadar Limanı’nı, Malakka Boğazı’nın Hindistan tarafınca bloke edilmesi halinde bir alternatif olarak görüyor.
Hindistan’ın İran’daki Çabahar Limanı’nı geliştirmesinin bir amacı da İran’ın ham petrol rezervlerinden ve Afganistan’ın kaynaklarından yararlanmak. Bunun yanı sıra, Orta Asya devletlerinden de enerji, gaz ve petrol ithal etmeyi arzulayan Yeni Delhi yönetimi, karşılığında ise otomobil, bilgisayar ve enformasyon teknolojisi ihraç etmeyi hedefliyor.
Çin ve Hindistan içinde limanlar mevzusunda yaşanmış olan yoğun rekabet, bölgenin geleceğine damga vuracak benzer biçimde gözüküyor. Ekonomide ve mavi sularda yaşanacak rekabetin bölgede silahlanmanın hızlanmasına niçin olmasından kaygı ediliyor.
Deniz Haber Ajansı
Barış Çelik, dinamik bir haber editörü olarak tanınan genç ve yetenekli bir isimdir. Liman haberleri alanında uzmanlaşmış olan Çelik, sektördeki güçlü bilgi birikimi ve enerjisiyle dikkat çekmektedir.
28 yaşında olan Barış Çelik, gazetecilik kariyerine hızlı bir giriş yaparak, özellikle liman haberleri kategorisindeki özel ilgisiyle dikkatleri üzerine çekmiştir. Liman sektörünün dinamik yapısını anlama ve analiz etme konusundaki yeteneği, onu sektördeki önemli bir figür haline getirmiştir.
